Historia aerialu jest stosunkowo dobrze udokumentowana, dlatego można prześledzić jej rozwój od XIX wieku aż po współczesność. Choć dziś dyscyplina wydaje się bardzo różnorodna, jej początki były znacznie prostsze, a techniki powstawały stopniowo, wraz z rozwojem sztuk cyrkowych.
Początki: druga połowa XIX wieku
Pierwsze formy akrobatyki powietrznej pojawiły się w latach 1850–1880, kiedy w europejskich i amerykańskich cyrkach zaczęto używać statycznego trapezu. Początkowo wykorzystywano go głównie do prezentacji siły i kontroli ciała, jednak z czasem zaczął służyć także do bardziej złożonych pozycji.
Wkrótce potem artyści wprowadzili trapez łamany (swinging trapeze), który umożliwiał wykonywanie ruchów wahadłowych. Dzięki temu akrobatyka powietrzna przestała być wyłącznie statyczna, a pokaz zaczął nabierać dynamiki.
Jules Léotard i rozwój trapezu latającego
Kolejny przełom nastąpił w latach 1850–1860 za sprawą Jules’a Léotarda, francuskiego akrobaty. To właśnie on opracował technikę trapezu latającego, która w rezultacie zmieniła charakter występów cyrkowych. Jego pokazy w Paryżu oraz Londynie cieszyły się ogromnym zainteresowaniem, co doprowadziło do powstania nowej kategorii artystów – „lotników”.
Od tego momentu trapez latający zaczął rozwijać się jako samodzielna dyscyplina, a cyrki na całym świecie włączały go do swoich programów.
Początek XX wieku – stabilizacja form i rozwój technik
Na początku XX wieku (ok. 1900–1930) trapez statyczny i trapez solo uległy ugruntowaniu jako podstawowe przyrządy powietrzne. W tym czasie coraz częściej występowały na nich kobiety, które dodały do pokazów większej płynności i estetyki. Dzięki temu aerial zaczął nabierać cech sztuki, a nie jedynie demonstracji umiejętności fizycznych.
Równocześnie rozwijał się Spanish Web, czyli praca na pionowej linie ze spinnerem. Technika ta szczególnie zyskała na popularności w amerykańskich cyrkach lat 20. i 30., co wpłynęło na dalsze eksperymenty z przyrządami.
Lata 1950–1970 – pierwsze próby użycia tkanin
W połowie XX wieku pojawiły się pierwsze udokumentowane próby używania tkanin jako przyrządów, jednak nie tworzyły jeszcze spójnej techniki. Początkowo eksperymenty te miały charakter lokalny i nie doprowadziły do szybkiego rozpowszechnienia nowej formy. Mimo to stanowiły ważny krok w stronę późniejszego rozwoju aerial silks.
1987 – narodziny współczesnych szarf powietrznych
Przełom nastąpił dopiero pod koniec lat 80. W 1987 roku w francuskim CNAC (Centre National des Arts du Cirque) artystka Isabelle Vaudelle oraz kilku innych studentów zaczęło systematycznie pracować z tkaninami. Właśnie tam po raz pierwszy:
- opracowano zestawy figur,
- ustalono zasady bezpieczeństwa,
- potwierdzono użyteczność tkaniny jako pełnoprawnego przyrządu.
W rezultacie aerial silks przyjęły formę, którą znamy dzisiaj.
Lata 1990–2000 – globalna popularyzacja
Kiedy sztuki nowego cyrku zaczęły zdobywać popularność, aerial zaczął pojawiać się w dużych produkcjach scenicznych. Szczególnie przyczynił się do tego Cirque du Soleil, który w latach 90. regularnie wykorzystywał:
- szarfy,
- koło aerialowe (lyrę),
- duety powietrzne,
- niestandardowe konstrukcje riggingowe.
Dzięki temu aerial zaczął być postrzegany nie tylko jako element tradycyjnego cyrku, lecz także jako pełnoprawna forma sztuki scenicznej.
XXI wiek – profesjonalizacja i dywersyfikacja
Od początku lat 2000 aerial rozwija się w wielu kierunkach. Z jednej strony pojawił się aerial dance, który łączy techniki powietrzne z tańcem współczesnym. Z drugiej strony powstał aerial fitness, skupiający się bardziej na treningu niż na widowisku.
Oprócz tego rozwinięto całą gamę nowych przyrządów, takich jak cube, spiral, straps czy konstrukcje projektowane pod konkretne spektakle. Jednocześnie zwiększyło się znaczenie norm bezpieczeństwa oraz wiedzy riggingowej, co wpłynęło na profesjonalizację całej dziedziny.
Więcej o Sara Zalewska
Studentka dziennikarstwa, komunikacji społecznej i medioznawstwa, związana z kuglarstwem od prawie sześciu lat
